ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΣΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ

Αρχαίοι Ναοί

Ακόμη και σήμερα ,παρ όλη την αρχιτεκτονική και δομική εξέλιξη, στέκουμε άφωνοι, κοιτώντας με δέος, μπρος  στην κληρονομία  και τον πολιτισμό που μας χάρισαν οι πρόγονοί μας.

Ο ναός στην ελληνική αρχαιότητα ήταν η κατοικία του θεού, το κτήριο που στέγαζε το λατρευτικό άγαλμα μιας ή περισσότερων θεοτήτων, και όχι ο χώρος συνάθροισης των πιστών, όπως στο χριστιανικό κόσμο. Αυτό φανερώνει και το ουσιαστικό «ναός», που προέρχεται από το ρήμα «ναίω» (=κατοικώ). Υπάρχουν μαρτυρίες ότι οι ναοί σχεδιάζονταν με βάση το άγαλμα που επρόκειτο να στεγάσουν. Το λατρευτικό άγαλμα τοποθετούνταν στο βάθος του ναού, πάνω στον κατά μήκος άξονα του κτηρίου. Οι πιστοί συγκεντρώνονταν στον περιβάλλοντα χώρο έξω από το κτήριο του ναού, όπου βρισκόταν και ο βωμός για την προσφορά θυσιών και την άσκηση της λατρείας…

Ακρόπολη

Η Αθήνα αποτελούσε από τα αρχαία χρόνια ένα από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά κέντρα της  Ελλάδας. Το μεγαλύτερο και άξιο θαυμασμού έργο που είναι και το σύμβολο της,  είναι η Ακρόπολη.

Η είσοδος της Ακρόπολης είναι τα προπύλαια τα οποία περιλαμβάνουν όλη την δυτική πλευρά. Είναι ένα έργο που αρχιτέκτονάς του είναι ο Μνησικλής.

Ο ναός της Αθηνάς Νίκης βρίσκεται νοτιοδυτικά από τα προπύλαια. Είναι χτισμένος πάνω σε έναν πύργο. Αρχιτέκτονας  του ναού ο Καλλικράτης . Ο ναός άρχισε γύρω στα 427  π.Χ . και ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια των ταραχών του Πελοποννησιακού πολέμου. Η απόφαση για την κατασκευή της Αθηνάς Νίκης ήταν μια έκφραση των φιλοδοξιών της Αθήνας για να νικήσει  τη Σπάρτη και να γίνει μια παγκόσμια δύναμη .

Ο Παρθενώνας αποτελεί το πιο αντιπροσωπευτικό αρχιτεκτονικό δείγμα του αρχαίου ελληνικού πνεύματος .Βρίσκεται στο πιο ψήλο σημείο του ιερού βράχου , αρχιτέκτονας του ο Φειδίας  και οραματιστής του ο Περικλής. Ο Παρθενώνας ήταν κυρίως πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο, παρά θρησκευτικό. Ο ναός είναι δωρικού ρυθμού κυριαρχείται από λεπτές και αδιόρατές (στο μάτι) αρχιτεκτονικές ιδιομορφίες.

  

Ναός του Ολυμπίου Διός

Ο Ναός του Ολυμπίου Διός, ελληνο -ρωμαϊκός ναός στο κέντρο της Αθήνας, νοτιοανατολικά της Ακρόπολης. Ξεκίνησε από τον 6ο αιώνα π .Χ ., δεν είχε ολοκληρωθεί μέχρι τη βασιλεία του αυτοκράτορα Αδριανού τον 2^ο αιώνα μ.Χ.. Την εποχή εκείνη ήταν ο μεγαλύτερος ναός στην Ελλάδα.

Σούνιο: Ναός Ποσειδώνα

Το Σούνιο βρίσκεται ΝΑ της Αθήνας εκεί που τελειώνει, μέσα στην ομορφιά , η χερσόνησος της Αττικής. Την περιοχή την στολίζουν δυο πανέμορφα μνημεία ,ο ναός του Ποσειδώνα και ο Θορικός . Το αρχαίο θέατρο Θορικού, στο Λαύριο, είναι ίσως το αρχαιότερο σωζόμενο στην Ελλάδα.

Αίγινα: Ναός της Αφαίας

Ένα από τα πιο ξακουστά μνημεία της Αίγινας είναι ο ναός της Αφαίας . Κατά την παράδοση η Αφαία ήταν μια ευγενής νέα από την Κρήτη . Για να ξεφύγει  από τις ερωτικές  ενοχλήσεις του Μίνωα , μπήκε σ’ ένα αιγινητικό καράβι , αλλά κι εκεί δεν βρήκε ησυχία γιατί οι ναύτες άρχισαν να ερωτοτροπούν μαζί της κι έτσι πήδησε στην θάλασσα , βγήκε στην Αίγινα και χάθηκε από τα μάτια τους μέσα στο δάσος –έγινε α-φαία ,δηλαδή αφανής. O ναός χτίστηκε τον 5 αιώνα π.Χ . Είναι ναός δωρικός .

Ολυμπία: Ναός της Ήρας – Ναός του Δία

Η Ολυμπία βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό τοπίο της δυτικής  Πελοποννήσου  ,σε μια πευκόφυτη κοιλάδα που διασχιζόταν από τον ποταμό  Αλφειό.

Η περιοχή της Ολυμπίας φημίζεται για το στάδιο των ολυμπιακών αγώνων. Επίσης στην Ολυμπία βρίσκονται και το Ηραίο(ναός της Ήρας) και ο ναός του Δια.

Δελφοί: Ο Ναός του Απόλλωνα

Στις νότιες πλαγιές του Παρνασσού , σ’ ένα από τα πιο εντυπωσιακά τοπία της Ελλάδας ,βρίσκεται το ιερό του Απόλλωνα .Σύμφωνα με την μυθολογία , ο Απόλλωνας έφτασε εδώ κι εξόντωσε το δράκοντα Πύθωνα , γιο της Γαίας και σύμβολο της παλιάς θρησκείας.

Μαγνησία: Ναός της Ιωλκίας Αρτέμιδος

Η Ιωλκός ήταν αρχαία πόλη της Θεσσαλίας, στη σημερινή Μαγνησία, στους πρόποδες του Πηλίου. Αναφέρεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα και από σειρά άλλων αρχαίων συγγραφέων (Ησίοδος, Πίνδαρος, Σιμωνίδης, Ευριπίδης, κ.ά.). Οι κάτοικοι της Ιωλκού λάτρευαν περισσότερο τη θεά Άρτεμη, με το ιδιαίτερο επίθετο Ιωλκία Άρτεμις. Ναός της Ιωλκίας Αρτέμιδος βρισκόταν πιθανότατα πάνω στον λόφο του Κάστρου του Βόλου.

Εκκλησιαστικά κτίσματα

Αρχαίοι ναοί, σύμβολα μιας εποχής, γεμάτη μυστήριο και προκατάληψη. Με τον χριστιανισμό ο άνθρωπος πέρασε σε μια άλλη λογική, επηρεασμένος όχι από την φαντασία ,αλλά από γεγονότα και καταστάσεις που έφεραν την αλήθεια  στην ζωή του. Οι αρχαίοι θεοί, παρουσίες  φαντασίας και μύθου, δίνουν την θέση τους σε πραγματικούς ανθρώπους που με το ήθος και τον τρόπο ζωής τους αγιοποιήθηκαν και λατρεύονται μέχρι σήμερα. Οι πιστοί θέλοντας να τιμήσουν τους ανθρώπους αυτούς, τους άγιους της ορθόδοξης εκκλησιάς μας , έχτισαν ναούς προς τιμήν τους. Άλλοτε μικρούς και ταπεινούς κι άλλοτε περίλαμπρους και περίτεχνους!

Αγάπες

Στις απαρχές της χριστιανικής λατρείας οι συγκεντρώσεις των πιστών  γίνονταν σε σπίτια, τους ευκτήριους οίκους. Τους χώρους αυτούς τους ονόμαζαν επίσης αγάπες.

Κατακόμβες: Σύμβολα Ηρωισμού

Υπόγειες βαθιές στοές, στις οποίες θάβονταν οι νεκροί την εποχή εκείνη.

Οι κατακόμβες χρησιμοποιήθηκαν μόνο σε περιπτώσεις σκληρών διωγμών, λόγω της στενότητας του χώρου και της αποπνικτικής ατμόσφαιρας του υπογείου τάφου.  

Εκκλησίες

Οι  πρώτες εκκλησίες κατασκευάστηκαν  μετά  το 311μ.χ. Το 313 με το διάταγμα των Μεδιολάνων αναγνωρίστηκε επίσημα η χριστιανική Εκκλησία.

Η λέξη Εκκλησία είναι σύνθετη και δηλώνει την «πρόσκληση» (εκ- καλώ= προσκαλώ). Έχει τις ρίζες της στην εκκλησία του δήμου της αρχαίας Αθήνας.

Ο χριστιανικός ναός, είναι ο τόπος συνάθροισης και λατρείας των πιστών στον Χριστιανισμό.

Οι Χριστιανικοί ναοί έχουν κτιστεί σε διάφορους ρυθμούς.

Ρυθμός Βασιλικής: κτίσμα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, χωρισμένο σε κλίτη. Ένα δείγμα : Παναγία η Εκατονταπυλιανή. Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα καλοδιατηρημένα παλαιοχριστιανικά μνημεία που βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια και μάλιστα το μεγαλύτερο σε μέγεθος. Σύμφωνα με την παράδοση το αρχικό κτίσμα του ναού αυτού ήταν έργο του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Μέγα Κωνσταντίνου.

Τρίκλιτη βασιλική του 4ου αιώνα. Ο ναός του Αγίου Δημητρίου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης. Βρίσκεται στην ομώνυμη οδό και είναι πεντάκλιτη βασιλική με πλούσιο ζωγραφικό και μαρμάρινο διάκοσμο με περίτεχνα κιονόκρανα. Στο υπόγειο του ναού βρίσκεται ο χώρος μαρτυρίου του Αγίου.

Περίκεντρος ναός: Είναι στρογγυλός με θόλο ή τρούλο που χάριζε πνευματική ανάταση στους πιστούς. Χαρακτηριστικό δείγμα η Ροτόντα Θεσσαλονίκης. Επιβλητικό, πλινθόκτιστο κτίσμα, κτίστηκε πιθανότατα στα χρόνια του αυτοκράτορα Γαλέριου (306-311 μ . Χ.).

Βασιλική με τρούλο: Είναι συνδυασμός βασιλικής με περίκεντρο ναό. Δείγμα τέτοιου ρυθμού είναι ο ιερός ναός του Άγιου Αθανασίου στη Λάρισα.

Βυζαντινός εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο: Δείγμα του ρυθμού αυτού είναι ο Άγιος Γεώργιος στο Γαλάτσι. Ο Άγιος Γεώργιος, η λεγόμενη Όμορφη Εκκλησία ή Ομορφοκκλησιά είναι μεσαιωνική εκκλησία. Ο ναός αποτελείται απ τρία μέλη: Τον κυρίως ναό, ένα παρεκκλήσι και έναν νάρθηκα. Ο κυρίως ναός χρονολογείται απ τον 11^ο αι.

Παναγιά της Τήνου: Ο ναός της Παναγίας της Τήνου κτίστηκε σε σημείο όπου βρέθηκε εικόνα της Παναγίας, κατά τη θρησκευτική παράδοση, μετά από σχετικά οράματα της μοναχής Αγίας Πελαγίας. Η εικόνα ανακαλύφθηκε μετά από ανασκαφές στις 30 Ιανουαρίου 1823. Ο Ιερός Ναός της Ευαγγελιστρίας της Τήνου ή Παναγία της Τήνου, αποτελεί προορισμό χιλιάδων  Χριστιανών προσκυνητών.

Χριστιανικά Μοναστήρια

Ο μοναχισμός αποτελεί έναν από τους πανάρχαιους εκκλησιαστικούς θεσμούς ο οποίος γνώρισε στο διάβα των αιώνων εξελίξεις και σχηματικές αλλαγές στην οργάνωσή του, αλλά εν τη ουσία του παραμένει αμετάτρεπτος και αναλλοίωτος, με σαφή προσανατολισμό και σκοπό.

Αρχικά στην Αίγυπτο (3^ο αι.) εμφανίστηκε η πρώτη μορφή του μοναχικού βίου με την ερημική μορφή. Εκπρόσωπος αυτής της μορφής ο Μέγας Αντώνιος. Το δεύτερο μεγάλο βήμα έγινε επίσης στην Αίγυπτο με τον όσιο Παχώμιο (το 320 μ. χ.) που εισήγαγε το κοινοβιακό σύστημα. Οι μοναχοί είναι κάτω από την ίδια στέγη , με κοινή ενδυμασία, διατροφή, λατρεία και προσευχή. Ο Μέγας Βασίλειος καθόρισε τους κανόνες λειτουργίας του κοινοβιακού συστήματος.

 Κλασσική αρχιτεκτονική διαμόρφωση των μοναστηριών.

·        Το καθολικό: ο ναός της μονής..

·        Η πύλη: βλέπει προς το δρόμο και είναι κατά κανόνα μνημειώδης.

·        Τα κελιά: στις εσωτερικές πλευρές του τείχους της μονής.

·        Η τράπεζα: συνήθως βρίσκεται, για πρακτικούς λόγους απέναντι από τον νάρθηκα.

·        Η εστία: είναι το μαγειρείο, κοντά στην τράπεζα.

·        Το φωτάναμα: μικρό κτίριο, κοντά στο καθολικό. Πάντα καίει φωτιά  για να ζεσταθούν οι μοναχοί στις αγρυπνίες.

·        Το μαγκιπείο: το αρτοποιείο.

·        Τα δοχεία: χώροι για τη φύλαξη τιμαλφών, πολύτιμων σκευών, προϊόντων και τροφίμων.

·        Το νοσοκομείο

·        Οι ξενώνες

·        Το γηροκομείο

·        Το λουτρό

·        Η βιβλιοθήκη

·        Η φιάλη αγιασμού: βρίσκεται συνήθως στην αυλή, για τον αγιασμό των υδάτων τα Φώτα και κάθε πρώτη του μηνός.

·        Οι κινστέρνες: υπόγειες δεξαμενές νερού σε μοναστήρια που δε διέθεταν πηγαίο νερό.

·        Οι κρήνες: στολίδι κάθε μοναστηριού , μέσα και έξω από τον περίβολο.

·        Το βορδοναρείο: δηλαδή ο στάβλος.

·        Το κωδωνοστάσιο

·        Οι πύργοι: για την άμυνα του μοναστηριού

·        Οι αρσανάδες ή ταρσανάδες: τα λιμανάκια των μοναστηριών για τη φύλαξη των αλιευτικών.

Δύο αντιπροσωπευτικά μοναστήρια:

Τα Μετέωρα είναι σήμερα, ύστερα από το Άγιο Όρος, το δεύτερο σημαντικό μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα.

Τα Μετέωρα, είναι ισχυρό μοναχικό κέντρο, από τον 11^ο αιώνα ακόμη. Πρόκειται για το πέτρινο δάσος του θεσσαλικού κάμπου, κοντά στην Καλαμπάκα. Από τα 21 μοναστήρια που υπήρχαν παλαιότερα, σήμερα λειτουργούν μόνο έξι.

Το Άγιο Όρος αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους, που βρίσκεται στη χερσόνησο του Άθω της Χαλκιδικής στη Μακεδονία. Περιλαμβάνει είκοσι Ιερές Μονές και άλλα μοναστικά ιδρύματα και ανεπίσημα χαρακτηρίζεται ως «Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία». Αποτελεί το κέντρο του Ορθόδοξου χριστιανικού μοναχισμού με μνημεία μεγάλης εθνικής, ιστορικής, θρησκευτικής, γραμματειακής και πολιτισμικής αξίας σε παγκόσμια κλίμακα. Από το 1988 συγκαταλέγεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Μαγνησία: Τόπος Θεού και ανθρώπων

Μαγνησία, στο φυσικό τοπίο της απαράμιλλης ομορφιάς της, ξεπηδούν τόποι Ορθόδοξης λατρείας, βγαλμένοι από µια άλλη εποχή. Ιδιαίτερα στο Πήλιο συναντά κανείς σχεδόν σε όλα τα χωριά του,  εκκλησίες και μοναστήρια με πανέμορφες εικόνες και καταπληκτική αρχιτεκτονική.

Δεκατρία χιλιόμετρα από Βόλο. Πανέμορφη διαδρομή. Υπάρχουν στην Πορταριά, αξιόλογες εκκλησίες και μοναστήρια. Σημαντικότερο από όλα θεωρείται το παρεκκλήσι της «Παναγίας της Πορταρέας» από όπου πήρε το όνομά της η περιοχή.
Ακριβώς δίπλα είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, μια τριπλή βασιλική που χτίστηκε το 1856.

Η Μακρινίτσα έχει πολλές εκκλησίες κτισμένες από το 1600 έως το 1800 και όλες στον τύπο της βασιλικής, μονόκλιτες ή τρίκλιτες, χωρίς τρούλο, κτισμένες με πέτρα, με ξύλινη στέγη και επικάλυψη με πλάκες. Ο ναός του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου είναι μικρός αλλά χαριτωμένος (1806), είναι Βασιλική μονόκλιτη και τα υλικά κατασκευής της είναι πέτρα και ξύλο. Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του ναού είναι τα λιθανάγλυφα και το περιστύλιο. Οι είσοδοι του ναού  έχουν σχήμα  ανθρώπινου σώματος, όπως βλέπουμε στις φωτογραφίες, για να μη μπαίνουν μέσα οι τούρκοι με τα άλογα. Στη Μακρινίτσα επίσης βρίσκεται η Μονή του Αγίου Γερασίμου. Γυναικεία μονή, στη συνοικία Κακονά. Κάτω από μεγάλους βράχους, μέσα σε πελώρια κόγχη , ο  Άγιος Γεράσιµος ο Νέος, έκτισε το φτωχικό του κελί.

Στις Μηλιές βρίσκεται η εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Η ιστορική εκκλησία , στην πάνω μεριά της κεντρικής πλατείας , ανακαινίστηκε το 1741. Είναι τρίκλιτη βασιλική με πολλά στοιχεία της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Εδώ αποφασίστηκε και άρχισε η εξέγερση των Πηλιορειτών κατά των Τούρκων. Πρόκειται για μία πανέμορφη εκκλησία γεμάτη τοιχογραφίες και ιδιαιτερότητες στον τρόπο με τον οποίο έχει χτιστεί. Η ακουστική του χώρου είναι εκπληκτική καθώς στη στέγη έχουν τοποθετηθεί πήλινα αγγεία. Ξυλόγλυπτα και τοιχογραφίες περιβάλλουν όλο το εσωτερικό της εκκλησίας, ενώ στην αριστερή θύρα του Ιερού Βήματος απεικονίζεται ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Στην είσοδο της εκκλησίας θα βρείτε ένα βιβλίο που περιγράφει αναλυτικά όλες τις τοιχογραφίες ενώ στα δεξιά της εισόδου μην προσπεράσετε την περίφημη τοιχογραφία στην οποία απεικονίζεται ο ζωδιακός κύκλος.

Στη Βυζίτσα βρίσκεται ο Ιερός Ναός Ζωοδόχου Πηγής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο ξυλόγλυπτος άμβωνας και οι πανέμορφες αγιογραφίες της και που  χρονολογείται από το 1725.

Στο λιμάνι του Βόλου βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης. Είναι χτισμένος το 1936 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου. Η περίτεχνη αρχιτεκτονική του σε συνδυασμό με την καίρια θέση του στην παραλία του Βόλου, κατέστησαν το Ναό σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης πόλης. Αξιόλογος είναι και ο Μητροπολιτικός Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου. Ο Ναός του Αγίου Νικολάου αποτελεί το κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής των κατοίκων του Βόλου, καθώς φιλοξενεί ανέκαθεν τις σπουδαιότερες εκδηλώσεις θρησκευτικού, εθνικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος . Και αυτού του ναού αρχιτέκτονας είναι ο Αριστοτέλης Ζάχος.

Εργάστηκαν οι μαθητές της Πολιτιστικής ομάδας του Γυμνασίου Κερατέας, κατά το σχολικό έτος 2012-2013 με υπεύθυνη την καθηγήτρια κα Γεωργιάδου Ευαγγελία, Θεολόγο.

Πηγές

Ø Αρχαία Ελλάδα, τα μνημεία τότε και τώρα, Πολιτιστικές εκδόσεις.

Ø Μοναχού Μωϋσέως Αγιορείτου , ορθόδοξος μοναχισμός, σειρά Θεωρία και πράξη.

Ø Σωτήρη Καδά, Αρχαιολόγου, το Άγιον Όρος, τα μοναστήρια και οι θησαυροί του, Εκδοτική Αθηνών Α. Ε, Αθήνα 1999.

Ø Νίκος Νικονάκος, καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, ΜΕΤΕΩΡΑ, τα μοναστήρια και η ιστορία τους, Εκδοτική Αθηνών Α. Ε, Αθήνα 1992.

Ø el.wikipedia.org/.../Αρχαίος_ελληνικός_ναός

Ø http://delphi.pblogs.gr

Ø el. Wikipedia.org(ναοί & μοναστήρια)

Ø www.metafysiko.gr

Ø Aroundpelion.com

Ø http:// prowkynitis,Ορθόδοξοι ναοί

Ø www. Magnesia-tourism.gr

Ø www. Keratea. gr

Ø www. x .o. gr- Ναοί