ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ
Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1798 και πέθανε στην Κέρκυρα το 1857. Ήταν γιός του Κόντε Νικόλαου Σολωμού και της Αγγελικής Νίκλη.
Μετά το θάνατο του πατέρα του, ο Σολωμός θα μεταβεί στην Ιταλία, όπου θα φοιτήσει στο Λύκειο της Κρεμόνας και έπειτα θα σπουδάσει νομικά στο Πανεπιστήμιο της Παβίας. Στη Ζάκυνθο θα επιστρέψει το 1818 και το 1828 θα εγκατασταθεί μόνιμα στην Κέρκυρα.
Η ποιητική δημιουργία του Σολωμού κατανέμεται σε δύο περιόδους: τη ζακυνθινή, από την επιστροφή του στο νησί μέχρι το 1828, και την κερκυραϊκή, που περιλαμβάνει την ώριμη δημιουργία του και τελειώνει με το θάνατό του (1857).
Στην Ιταλία ο Σολωμός μυήθηκε στο ρομαντισμό, γνώρισε σημαντικούς εκπροσώπους των Ιταλικών γραμμάτων και επηρεάστηκε από το έργο τους. Τα πρώτα στιχουργήματά του τα συνέθεσε στην Ιταλική γλώσσα. Επιστρέφοντας στη Ζάκυνθο ο ποιητής, ώριμος κοινωνικά και καλλιτεχνικά θα αποκαταστήσει την επαφή του με την ελληνική γλώσσα. Σε αυτό τον βοήθησε η συναναστροφή του με αξιόλογους πνευματικούς ανθρώπους καθώς και η μελέτη δημοτικών τραγουδιών και της κρητικής λογοτεχνίας.
Τα νεανικά του ποιήματα (1818-1823) είναι γραμμένα σε μικρούς ευλύγιστους στίχους, που θυμίζουν την ιταλική στιχουργία. Τα ποιήματα αυτά είναι απλά ως προς το θέμα και τη μορφή τους και ανήκουν στο κλίμα του «αρκαδισμού» και του «ρομαντισμού». Αβρή, ξεχωριστή, κάνει την εμφάνισή της η γυναικεία μορφή, ένα θέμα μόνιμο και βασικό σε όλη την ποίηση του Σολωμού.
Τα δύο πιο πετυχημένα και ασφαλώς τα πιο ώριμα ποιήματα της πενταετίας είναι η «Αγνώριστη» και η «Ξανθούλα».
Το 1823 ο ποιητής συγκλονίζεται από την Ελληνική Επανάσταση και συνθέτει τον «Ύμνον εις την Ελευθερία», ποίημα 158 στροφών που εκδόθηκε το 1825 και του οποίου οι δύο πρώτες στροφές καθιερώθηκαν ως Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας.
Την ίδια εποχή εμπνεύστηκε την «Ωδή στο Λόρδο Μπάυρον» και άρχισε τη σύνθεση του «Λάμπρου».
Ακολούθησε ο «Διάλογος» όπου ο ποιητής θα υπερασπιστεί με αδιάσειστα επιχειρήματα τη λαϊκή γλώσσα και θα την αναδείξει ως μοναδική για την έμμετρη δημιουργία:
«Μήπως έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;»
Εμπνευσμένα από την Επανάσταση και τους ηρωικούς αγώνες είναι και τα έργα «Ωδή στο Μάρκο Μπότσαρη» και το επίγραμμα για την καταστροφή των Ψαρών.
Στα χρόνια αυτά συντελείται σιγά-σιγά η βαθύτερη αλλαγή στην ποιητική του Σολωμού. Προχωρεί προς μια πειθαρχημένη και ανώτερη αντίληψη της ποιητικής τέχνης που ο ίδιος ονόμασε «νόημα της τέχνης».
Με την εγκατάσταση του στην Κέρκυρα (1828) ανοίγει η νέα συγγραφική περίοδος του ποιητή. Τα έργα της ωριμότητάς του είναι ο Κρητικός, ο Πόρφυρας, και οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι. Τα έργα αυτά δεν ολοκληρώθηκαν. Όμως αν και αποσπασματικά αποτελούν λυρικές ενότητες με αυτοτέλεια και εσωτερική συνοχή.
Σε αυτά ο ποιητής εγκαταλείπει το εξωτερικό στολίδι της ομοιοκαταληξίας και αξιοποιεί το δεκαπεντασύλλαβο φτάνοντάς τον στην τελειότητα.
Το ποιητικό έργο του Δ. Σολωμού εκδόθηκε για πρώτη φορά από το στενό φίλο και μαθητή του Ιάκωβο Πολυλά.
ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΤΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ
Τα πρώτα νεανικά ποιήματα του Δ. Σολωμού είναι αποτέλεσμα αυτοσχεδιασμού. Ο ποιητής μαζί με άλλους νέους της Ζακύνθου συγκεντρώνονται τα βράδια σε φιλικά σπίτια όπου μέσα σε φιλολογική ατμόσφαιρα αυτοσχεδιάζουν.
Σε αυτές τις συντροφιές πρωτοεμφανίστηκε το ποιητικό ταλέντο του νεαρού Σολωμού.
Στα ποιήματα αυτά η φύση κατέχει κυρίαρχο ρόλο. Στην «Αγνώριστη» το όραμα της Ιδανικής γυναίκας προβάλλει μέσα από τον κόλπο της φύσης, που σαν να την κυριαρχεί και να την εξιδανικεύει.
Η «Ωδή στη σελήνη» δείχνει ένα βαθύτερο και αισθαντικότερο αντίκρισμα της φύσης μέσω της παρουσίας του φεγγαριού και της μαγείας που σκορπίζει τις φεγγαρόλουστες βραδιές.
Συμπαθητικό στην απλότητα και ειλικρίνεια του το ποίημα «Ξανθούλα», παρουσιάζει σκηνή αποχωρισμού. Η αγαπημένη μορφή απομακρύνεται σιγά-σιγά στον ορίζοντα, καθώς το αγέρι φουσκώνει τα πανιά της μικρής βάρκας. Σε λίγο η μορφή της Ξανθούλας χάνεται και το πανάκι σμίγει αξεχώριστα με τον αφρό της θάλασσας. Στην «Ψυχούλα» η φύση δέχεται τρυφερά στην αγκαλιά της την ψυχούλα του παιδιού. Έτσι απαλύνεται ο πόνος της απώλειας. Στίχοι λιτοί και απέριττοι, που αποπνέουν ευγένεια, λεπτότητα, τρυφερότητα, απόλυτα ταιριαστή με την παιδική αθωότητα.
Ο ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Ιταλία ο Δ. Σολωμός γνώρισε πολλούς Ιταλούς και άλλους Ευρωπαίους ποιητές-επαναστάτες , που αγωνίζονταν για τα ανθρώπινα δικαιώματα και υποστήριζαν την ελευθερία και την αυτοδιάθεση των λαών.
Έτσι ο Σολωμός ως Έλληνας ποιητής έθεσε τους εξής προσωπικούς στόχους:
1) Να αναδείξει και να καλλιεργήσει μέσα στην ποίησή του τη γλώσσα του λαού, τη Δημοτική
2) Να δημιουργήσει πατριωτική λογοτεχνία
3) Να τονίσει τη σημασία των γεγονότων του Αγώνα και να εμπνεύσει το λαό.
Πίστευε ότι ο λαός διαπαιδαγωγείται με την τέχνη και τη λογοτεχνία.
Το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821 συγκλόνισε την ψυχή του ποιητή. Το Μάιο του 1823, σε ένα μήνα μέσα και σε μια διάθεση λυρικού ενθουσιασμού έγραψε τις 158 στροφές του Ύμνου εις την Ελευθερίαν. Ένα ποίημα πηγαίο, ορμητικό, νεανικό.
Η ελευθερία, μορφή ποιητική που ταυτίζεται με την Ελλάδα, αστράφτει από την πρώτη στιγμή γνώριμη στη ματιά του ποιητή.
Αρχικά ο ποιητής παρουσιάζει τα περασμένα βάσανα της σκλαβιάς και την τωρινή, τρομερή δύναμη της Ελευθερίας. Στη συνέχεια περιγράφει ένα ένα τα κυριότερα γεγονότα του Αγώνα ως την εποχή που γράφει.
Η άλωση της Τριπολιτσάς, η πρώτη μεγάλη νίκη των Ελλήνων, παίρνει έκταση επική και δραματική.
Η καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη, σαν αργή κίνηση μουσικής συμφωνίας, δίνεται με μια διάθεση ειδυλλιακή.
Ακολουθούν η πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου (1822) και η καταστροφή των Τούρκων στον Αχελώο, γεγονότα που δίνονται με ύφος δραστικό και περιγραφικό. Ύστερα ο τόνος πέφτει, ιδίως όταν ο ποιητής δίνει συμβουλές στους αγωνιστές, ή απευθύνει έκκληση στους ξένους μονάρχες για την Ελευθερία των Ελλήνων. Ο Ύμνος μελοποιήθηκε από τον μουσουργό Νικόλαο Μάντζαρο και έγινε Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας. Μεταφράστηκε στις περισσότερες ξένες γλώσσες και η λυρική του φωνή ενίσχυσε το κίνημα του φιλελληνισμού.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ
Η υπόθεση του ποιήματος αναφέρεται στις δεκαπέντε τελευταίες ημέρες από τη μάχη της Κλείσοβας ως την Έξοδο των Μεσολογγιτών. Ζητεί να αναπλάσει μέσα στη ψυχή του ο ποιητής τον μεγάλο Αγώνα μέσα σε μια ατμόσφαιρα υψηλού ηρωισμού. Κεντρική ιδέα του ποιήματος είναι η νίκη της ηθικής ελευθερίας εναντίον της υλικής βίας. Ο ποιητής επιθυμεί να δείξει όλα τα περιθώρια της δύναμης της ανθρώπινης ψυχής. Ακόμη και όταν σωριάζονται στο δρόμο της εμπόδια, εκείνη έχει τη δύναμη να αντισταθεί και να αστράψει.
Στους Ελευθέρους Πολιορκημένους η φύση λειτουργεί ως μαγική δύναμη, ως πειρασμός. Η ζωή και η φύση, που ανασταίνεται Απρίλη μήνα με όλες της τις χάρες, καλεί τον άνθρωπο να ζήσει, να ερωτευθεί. Και από την άλλη μεριά το «Χρέος» καλεί τον άνθρωπο να αγωνιστεί για την ελευθερία και την αξιοπρέπειά του. Είναι πολύ δύσκολο να μείνει ο Μεσολογγίτης πιστός στο χρέος γιατί η φύση:
«με χίλιες βρύσες χύνεται με χίλιες γλώσσες κρένει:
Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει».
Αθανάσιος Ραζηκότσικας, ο αρχηγός των Μεσολογγιτών ο οποίος βρήκε ηρωικό θάνατο κατά την Έξοδο
ΚΡΗΤΙΚΟΣ
Ο Κρητικός είναι εθνικός ήρωας. Ο τόπος καταγωγής του, η Κρήτη, συνδέεται με αγώνες και θυσίες για την ελευθερία.
Δεν είναι όμως μόνο πρότυπο ανδρείας, αλλά και ηθικής τελείωσης. Είναι σαν να βρίσκεται έξω από τόπο και χρόνο και υπόκειται σε γεγονότα ακατάληπτα στους άλλους.
Ο ποιητής στο έργο αυτό ζωγραφίζει μια φύση γαληνεμένη καθώς και την αγάπη του Κρητικού για το όραμά του, τη «Φεγγαροντυμένη» που τον εξαγνίζει και τον εξαϋλώνει.
Η μορφή του Κρητικού συμβολίζει την ανώτερη ποιητική ψυχή, που ανυψώνεται ηθικά, και από την άβυσσο του πόνου περνά στον παράδεισο των ουρανών.
Το τραγούδι αυτό είναι ένας θεσπέσιος ύμνος στην τολμηρή δράση για ένα καλύτερο ηθικό κόσμο. Η δράση αυτή συνδέεται πάντα με θυσίες.
Το έργο έχει και εξαίρετη μορφή. Ο δεκαπεντασύλλαβος στίχος δείχνει πόσο επηρεάστηκε ο Σολωμός από το δημοτικό τραγούδι και από τον Ερωτόκριτο του Κορνάρου. Η επίδραση όμως αυτή είναι τελείως αφομοιωμένη. Ο Σολωμός διατήρησε στους στίχους του Κρητικού την κρητική αρχοντιά, αλλά τους έντυσε με μουσικό κυματισμό και έναν αέρα ποιητικής ανωτερότητας.
Ακρόπρωρο πλοίου της Επανάστασης
Ο ΠΟΡΦΥΡΑΣ
«Πόρφυρα» λένε στη Κέρκυρα τον καρχαρία. Ένας Άγγλος στρατιώτης της φρουράς κατασπαράχτηκε από ένα πόρφυρα την ώρα που κολυμπούσε αμέριμνα στα νερά της Κέρκυρας. Από το περιστατικό αυτό έπλασε ο Σολωμός ένα ποίημα κατ΄ εξοχήν υψηλό.
Εδώ ο νέος βρίσκεται μέσα στο νερό, στην αγκαλιά της φύσης. Από την εκστατική στιγμή βγάζει το νέο η «αλόγιστη και ανήμερη δύναμη» του θαλασσινού τέρατος. Και αυτήν ακριβώς τη στιγμή της δοκιμασίας, βρίσκει τη δύναμη να αντισταθεί και να γνωρίσει τον εαυτό του:
«Πριν πάψει η μεγαλόψυχη πνοή χαρά γεμίζει
Άστραψε φως κι εγνώρισεν ο νιος τον εαυτό του».
(Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα: "Χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήματα της Λαυρεωτικής: Ποιοτικά χαρακτηριστικά, ανθρωπογενείς επιδράσεις και πολιτισμικά στοιχεία" - Περιβαλλοντική ομάδα Γ΄τάξης Γυμνασίου Κερατέας, Σχολικό έτος 2010-2011).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου